"Oko Sahary": zagadka geologiczna



Widziane z góry Oko Sahary wygląda jak ogromny krater uderzeniowy pozostawiony przez asteroidę na środku pustyni Sahara w Mauretanii. Ta przypominająca krater anomalia o średnicy 45 kilometrów, składająca się z serii jednolitych fal pierścieniowych, jest w rzeczywistości zjawiskiem czysto geologicznym, ale jej powstanie jest tajemnicą.

Ta spektakularna, starożytna formacja geologiczna może być nawet widoczna z kosmosu, dlatego była używana jako punkt orientacyjny przez astronautów Gemini w poprzednich misjach NASA. Geolodzy początkowo sądzili, że Oko Sahary (zwane też Strukturą Richata) to ogromny krater uderzeniowy, ale nie udało się znaleźć żadnych skał uderzeniowych, które potwierdzałyby tę teorię. Niemniej jednak badania skał osadowych, które tworzą centralną kopułę, pozwoliły datować strukturę na późny proterozoik, między 1 miliardem a 542 milionami lat temu. 

Warto zaznaczyć, że niektórzy uważają, że konstrukcja jest pozostałością po legendarnym mieście Atlantyda, gdyż jej okrągły kształt ma podobno przypominać krainę opisaną przez Platona - jednak w tym przypadku z pewnością tak nie jest. Uważa się, że struktura powstała w wyniku procesu zwanego "fałdowaniem", który opisuje siły tektoniczne działające z obu stron w celu ściśnięcia skały osadowej - jeśli skała jest zimna i krucha, może pęknąć, ale jeśli jest wystarczająco ciepła, staje się fałdą. Fałdy tworzące się ku górze nazywane są antyklinami, natomiast fałdy tworzące się ku dołowi - synklinami.

Jednak w pracy z 2014 roku, opublikowanej w Journal of African Earth Sciences, naukowcy zaproponowali zupełnie inne wyjaśnienie powstania oka. Mówi się, że obecność skał wulkanicznych wskazuje, że stopiona skała została wypchnięta na powierzchnię, tworząc kształt kopuły przed erozją w pierścienie, które widzimy dzisiaj. Badanie spekuluje, że oddzielenie superkontynentu Pangaea mogło odegrać rolę w tych formacjach wulkanicznych i przesunięciach tektonicznych. Pewne jest to, że enigmatyczna struktura składa się z mieszaniny skał osadowych i iglastych, a erozja na jej powierzchni ujawnia drobnoziarniste ryolity i grubokrystaliczne skały gabroiczne, które uległy transformacji hydrotermalnej. Rodzaje skał występujące w pierścieniach ulegają erozji w różnym tempie, tworząc na powierzchni różnokolorowe wzory. Duże, ostro zakończone fragmenty skał osadowych zwane megabrekcjami przyczyniają się do powstania wirujących, kolorowych nieregularności, które tworzą tę formację.

W centrum kopuły znajduje się półka wapienno-dolomitowa z szerokimi na kilometr brekcjami, szczelinami pierścieniowymi i alkalicznymi skałami wulkanicznymi. Złożona struktura geologiczna "oka" fascynowała i interesowała geologów od momentu jej odkrycia i nadal jest uważana za jedną z najbardziej imponujących form geologicznych na naszej planecie. Jako taki został uznany przez Międzynarodową Unię Nauk Geologicznych (IUGS) w 2022 roku za jeden z pierwszych 100 obiektów Światowego Dziedzictwa Geologicznego.

Ze względu na swoje ogromne rozmiary Oko Sahary można oglądać tylko z dużej wysokości (najlepiej z kosmosu), więc póki co musimy uciekać się do zdjęć satelitarnych, aby podziwiać jego pełną okazałość.

---

Amon
www.strefa44.pl
www.strefa44.com.pl