Déjà vu: Poznawcze spojrzenie na tajemnicze doświadczenie



Kiedy dana osoba znajduje się w nieznanym miejscu, ale ma niepokojącą pewność, że stoisko z gazetami znajduje się tuż za rogiem, nie są to czary, ale raczej przykład zjawiska zwanego déjà vu. Podobnie, gdy ktoś rozmawia z przyjacielem i nagle czuje, że dyskusja miała miejsce wcześniej, jest to déjà vu.

Déjà vu to dziwne uczucie, że ktoś doświadczył określonego momentu wcześniej, mimo że wiadomo, że jest to nowe zdarzenie. Zjawisko to urzeka naukowców od dziesięcioleci, skłaniając do znacznych badań. Może wystąpić w najbardziej nieprzewidzianych momentach i nikt nie jest od niego wolny.

Déjà vu trudno wyjaśnić słowami

Prawie każdy człowiek na Ziemi spotkał się z uczuciem déjà vu, które może być niepokojące, gdy się pojawi. Déjà vu jest podobne do uczucia, które pojawia się, gdy powraca się do dawno nieprzeczytanej książki lub ponownie ogląda film oglądany wiele lat wcześniej, z zapomnianymi szczegółami. W takich przypadkach można poczuć się tak, jakby przeżyło się ten moment wcześniej, ale nie można określić, kiedy. Pomimo poczucia znajomości, nie można przewidzieć, co przyniesie następna chwila. Intensywność tego uczucia może sprawiać wrażenie, że wśród wielu możliwości ten konkretny przypadek był w jakiś sposób przeznaczony do wystąpienia.

Déjà vu wywołuje wrażenie, że ktoś wcześniej był świadkiem jakiegoś wydarzenia we śnie. Czasami uczucie déjà vu jest tak intensywne, że utrzymuje się w pamięci przez dłuższy czas, mimo że większość osób nie jest w stanie przypomnieć sobie dokładnych szczegółów znanego doświadczenia. W takich przypadkach rzeczywistość zaczyna wydawać się nieco zamglona, tak jakby wszystko, co się dzieje, było nieco iluzoryczne lub nie do końca prawdziwe.

Istnieje wiele wyjaśnień zjawiska déjà vu

Dokładne przyczyny déjà vu pozostają nieznane naukowcom, ale istnieją różne intrygujące hipotezy, które próbują wyjaśnić to zjawisko. Jedna z teorii odnosi się do podziału percepcji. Sugeruje ona, że déjà vu ma miejsce, gdy mózg przetwarza to samo wydarzenie dwa razy, nieco niezsynchronizowane. Początkowe przetwarzanie jest podświadome i ulotne, podczas gdy drugie jest świadome. Ta rozbieżność powoduje wrażenie, że dana chwila była już wcześniej przeżywana, podczas gdy w rzeczywistości jest to tylko przypadek dwukrotnego przetworzenia zdarzenia. Pomimo powszechnych przekonań, déjà vu niekoniecznie jest związane z błędami w mózgu.

Alternatywnym wyjaśnieniem może być błąd kodowania pamięci. Czasami mózg może mieszać obecne wydarzenia ze wspomnieniami z przeszłości, sprawiając, że obecne doświadczenia wydają się pochodzić z „przeszłości”. Zasadniczo mózg nieprawidłowo „rejestruje” zdarzenie w pamięci długotrwałej, a nie krótkotrwałej, tworząc wrażenie, że dana sytuacja miała miejsce wcześniej. Déjà vu jest często związane ze snami. Występuje, gdy ludzie czują się tak, jakby ponownie przeżywali moment, którego wcześniej doświadczyli we śnie, po napotkaniu podobnej sytuacji w rzeczywistości. Pojęcie to jest przekonujące dla wielu osób, ponieważ sny często mieszają się z naszym poczuciem rzeczywistości.

Déjà vu było znane ludziom od czasów starożytnych

Déjà vu jest rozpoznawane od czasów starożytnych, a próby wyjaśnienia tego zjawiska sięgają równie daleko wstecz. W średniowieczu filozof Aureliusz Augustyn wysunął intrygującą hipotezę: twierdził, że déjà vu jest rodzajem błędu pamięci, w którym nasz mózg generuje „fałszywe wspomnienia” wydarzeń, które nigdy nie miały miejsca. Zjawisko to określił mianem falsae memoriae, co po łacinie oznacza „fałszywe wspomnienia”. Koncepcja Augustyna była jedną z najwcześniejszych prób racjonalnego wyjaśnienia déjà vu, poprzedzającą erę współczesnej nauki. Pomimo braku technologii umożliwiającej dokładne zbadanie mózgu, jego pomysły stworzyły podstawy dla późniejszych badań.

Deja vu może być oznaką choroby

Chociaż uczucie déjà vu jest powszechnie doświadczane, czasami może być powiązane z różnymi schorzeniami neurologicznymi. Deja vu jest rzadkim i krótkotrwałym doświadczeniem w życiu codziennym. Jednak u osób z chorobami neurologicznymi, takimi jak padaczka skroniowa, uczucie to może występować częściej i utrzymywać się przez dłuższy czas.
U zdrowych osób déjà vu trwa zazwyczaj tylko kilka sekund. Jeśli uczucie utrzymuje się przez dłuższy czas, może to wskazywać na problem.

Zjawisko to występuje z powodu nieprawidłowych wyładowań elektrycznych w mózgu, które wywołują wyraźne wrażenie, że „już to kiedyś widziałeś”, tworząc w ten sposób iluzję, że obecne doświadczenie jest wspomnieniem. Déjà vu nie jest zwykle powiązane z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia czy stany lękowe, pomimo wcześniejszych wysiłków naukowych mających na celu ustalenie takich powiązań. Zjawisko to występuje jednak częściej w padaczce i może wskazywać na upośledzoną funkcję mózgu, co czyni je istotnym objawem w diagnozowaniu stanów padaczkowych.

Istnieją różne rodzaje déjà vu

Wiele osób może być zaskoczonych, gdy dowiedzą się, że déjà vu obejmuje nie tylko doznanie, ale spektrum różnych doświadczeń. Na przykład déjà vécu obejmuje nie tylko poczucie znajomości sytuacji, ale także pełne ponowne przeżycie danej chwili, obejmujące myśli i emocje, tak jakby ktoś przeżył ją wcześniej. Jest to głębsze uczucie niż zwykłe déjà vu.

Inne zjawisko, déjà visité, pojawia się, gdy po raz pierwszy wchodzisz do nowego miejsca, takiego jak nieznane miasto, ale masz pewność, że już tam byłeś. Podobnie, déjà entendu to uczucie, gdy słyszysz nowe informacje, ale czujesz się tak, jakbyś już je znał. Wreszcie, najbardziej enigmatycznym zjawiskiem jest jamais vu, w którym znajome miejsca lub osoby nagle wydają się zupełnie nieznane, jakby były widziane po raz pierwszy. Takie odmiany déjà vu przyczyniają się do zróżnicowanego postrzegania tego intrygującego zjawiska.

Déjà vu jest jednym z wielu enigmatycznych zjawisk, które stanowią wyzwanie dla naszej świadomości. Skłania do kontemplacji na temat działania naszego mózgu i sfer poza naszą zwyczajową percepcją. Przestrzenie graniczne są fascynującym zjawiskiem, które przyciąga zainteresowanie naukowców. Te osobliwe, czasami niepokojące miejsca przedstawione na fotografiach wywołują nieopisane uczucie, jakbyśmy ujrzeli coś zakazanego. Obrazy tych przestrzeni często wywołują w nas poczucie niepokoju.

---

Amon
www.strefa44.pl
www.streefa44.com.pl