Baal - Jak bóg dający zwycięstwa zmienił się w demona



Wojownicy stojący przed świątynią uklękli: "Daj nam zwycięstwo, o potężny bogu! A jeśli będzie trzeba, zapłacimy życiem za Twój dar!". Krew z kielicha kapłana rozlała się na kamień ofiarny. Krążyły pogłoski, że prawdziwa ludzka krew była używana jako "napój" dla wielkiego Baala. Ale co taka mała ofiara znaczyła w porównaniu z tym, co mógł dać wszechmocny Gromowładny? Ludzie czcili Baala nie bez powodu. Ale co to był za bóg? I dlaczego początkowo czczony patron zmienił się w demona i głowę demonów?


Stela Baala ze starożytnego królestwa Ugarit w północno-zachodniej Syrii, XV-XVIII w. p.n.e. Lokalizacja: Muzeum Luwr, Paryż, Francja.

"Właściciel" ziemi

Wśród Asyryjczyków i Babilończyków jednym z głównych bóstw ich panteonu był okrutny i surowy Baal, potężny patron narodów. Był uważany za silnego boga, ale wcale nie wyróżniał się pokojowym usposobieniem. Wręcz przeciwnie, Baal był często utożsamiany z burzami, piorunami i żywiołami wojny. Wojownicy starożytności czcili go, wierząc, że to właśnie ten bóg decydował o wyniku bitwy, dając zwycięstwo temu, kto był tego najbardziej godzien. W językach semickich starożytnych ludów imię bóstwa brzmi jak "Bel", co oznacza "władca". I Baal rzeczywiście był władcą całej ziemi - tak opisują go legendy. Co ciekawe, całkiem pokojowe działania nie były mu obce.

Bóg ten był czczony przez rolników, którzy wierzyli, że Baal jest w stanie obdarzyć ziemię życiodajną mocą, a następnie zapewnić ludziom zbiory. Krótko mówiąc, był to bóg "uniwersalny", czczony przez wiele plemion. Ale jakie było pochodzenie tak złożonego i wieloaspektowego bóstwa?

Patron i obrońca

Co dziwne, początkowo słowo "baal" było rzeczownikiem pospolitym. Wiele wieków (a nawet tysiącleci) temu była to nazwa nadana pewnemu patronowi określonego miejsca, miasta, sanktuarium lub kawałka ziemi. Wiadomo, że libańskie i fenickie miasta miały swoich własnych baali. Znaczenie połączonych pojęć opiekuna i założyciela zostało zawarte w samym słowie. Często chwalebni przodkowie ludzi, którzy stali u początków pojawienia się plemienia, byli nazywani baalami. Stopniowa deifikacja przekształciła baali w wyższe istoty, duchy patronujące, a następnie w bogów.

Wkrótce zaczęto budować sanktuaria dla Baali - ludzie potrzebowali pewnych miejsc, w których mogliby odprawiać rytuały i zwracać się do Boga. Nawiasem mówiąc, niezwykłą cechą jest obecność imienia bóstwa w imionach znanych osobistości lub nazwach miejscowości. Na przykład słynny dowódca Hannibal doskonale wiedział, że jego imię tłumaczy się jako "ulubieniec Baala". W rzeczywistości takie imiona były rodzajem amuletu, który chronił daną osobę. Były one uważane za szczególnie potrzebne wojownikom lub władcom, których życie było zawsze w niebezpieczeństwie.


Giambattista Tiepolo, Hannibal rozpoznaje głowę swojego brata Hasdrubala.

I tutaj, jak zauważyłeś, nie mamy już do czynienia z Baalem wojownikiem, nie z Baalem rolnikiem, ale z pogańską wersją "anioła stróża". Jednak Baal był wyraźnie daleki od bycia istotą anielską, jak to jest rozumiane w chrześcijaństwie. Kiedy ten "bóg" zaczął zmieniać swój wygląd?

Różne formy Baala

Kult Baala szybko rozprzestrzenił się w Fenicji, Kanaanie, Syrii i okolicznych regionach. Wiele ludów uważało go za najpotężniejsze najwyższe bóstwo swojego panteonu. Jednocześnie Baal niezmiennie nabierał cech i charakterystycznych cech obszaru, w którym był czczony. Na przykład w Ugarit nazywano go Balu, co tłumaczy się jako "byk". Ukochaną Boga była Anat, a on sam uosabiał moce płodności, odwagi i niezłomnej energii.

W Fenicji opowiadano legendy o Baal-Tzaphonie, który mieszkał na wysokiej górze. Potężny i tajemniczy bóg był patronem mędrców i strażnikiem tajemnej wiedzy. Wyróżniał się również siłą i często pomagał wojownikom stać się nie tylko bardziej zręcznymi w walce, ale także bardziej przebiegłymi. Niektóre fenickie legendy opisują Baala jako władcę bóstw morskich i płynących wód. Jego żona nazywana była piękną boginią Astarte (Isztar). Ale, jak widać, wszystko to są dość znane hipostazy Boga. Jak to się stało, że Baal został utożsamiony z demonami?

Od boga do demona

Jak to często bywa, powodem radykalnej przemiany Baala nie były zdolności tego boga, ale zmiany zachodzące w świecie. Wyznawcy nowej religii, chrześcijaństwa, widzieli w nim coś złego, mrocznego, sprzecznego z ich wierzeniami. Dlatego zaczęli nadawać Baalowi demoniczne cechy. Już w Ewangelii można znaleźć odniesienia do Baala jako księcia demonów. Co więcej, w chrześcijańskich legendach jest on często nazywany Baal-Zebub (Belzebub), co oznacza "władca much".

Biblia podaje, że czciciele tego bóstwa składają mu ofiary z ludzi. W jego imię palą nawet własne dzieci. Jest mało prawdopodobne, aby tak było w rzeczywistości, ale jak widać, reputacja Baala została mocno nadszarpnięta. Wcześniej szanowany bóg, który obdarzał zwycięstwami i obfitymi zbiorami, zmienił się w mrocznego demona przynoszącego zło i nieszczęście.

---

Amon
www.strefa44.pl
www.strefa44.com.pl